پایان ذخایر نفت و گاز و انرژی هسته ای ایران

دکتر ابراهیم یزدی

yazdi@mizannews.com

1- مقام محترم  رهبری در اجتماع مردم آذربایجان شرقی اظهار داشتند که : « ذخایر نفت و گاز تا ابد باقی نمی ماند و اگر ملتی به فکر تولید انرژی آینده خود نباشد ، باید محتاج و وابسته قدرتهای سلطه گر باشد.»(ایسنا/اعتماد 29/11/85)

2- این که ذخایر طبیعی ازجمله نفت و گاز ، که به طور دایم مورد بهره برداری قرار دارند تا ابد باقی نمی مانند و روزی به اتمام می رسند ،سخن درست و برحقی است و اینکه هر ملتی باید به فکر وضعیت کشور خود بعد از اتمام نفت و گاز باشد ، آن هم درست و بجاست اما این تنها سرنوشت دخایر نفت و گاز نیست ، معادن اورانیوم کشف شده و حجم برآورده شده آن نیز ، اگر قرار باشد مورد بهره برداری قرار گیرد تا ابد باقي نخواهد بود و روزی به پایان می رسد .کارشناسان این گونه امور با توجه به حجم ذخایر اورانیوم کشف شده در ایران و میزان برداشت و استفاده از آن برای تامین سوخت نیروگاه هسته ای بوشهر –اگر روزی طلسم ها شکسته شود و این نیروگاه بکار افتد، زمان پایان یافتن احتمالی این ذخایر را نیز تعیین کرده اند .

3- پایان یافتن ذخایر نفت و گاز – یا سوخت فسیلی –برای هر کشوری معنا و مفهوم و پیامد ویژه ای دارد که با وضعیت اقتصادی – صنعتی همان کشور رابطه مستقیم دارد . به عنوان مثال –ژاپن یک کشور صنعتی پیشرفته در جهان است که به سوخت فسیلی نیاز شدیدی دارد . اما فاقد منابع زیر زمینی نفت و گاز است .بنابراین وابسته به واردات آن از کشورهای دیگر نظیر ایران است .در صورتی که به هر دلیلی از جمله تحریم فروش نفت ایران یا اتمام ذخایر ایران یا سایر کشورهای نفت خیز ، ژاپن نتواند سوخت مورد نیاز صنایع خود را تامین کند ، بی تردید با مشکلات فراوان روبرو خواهد شد . بنابراین پیش بینی چنین وضعیتی و پیش گیری از پیامدهای آن ، برای کشوری مثل ژاپن ، یعنی سرمایه گذاری برای تولید سایر انواع انرژی ها از جمله انرژی هسته ای می باشد . اما برای کشوری مثل ایران ، که هشتاد درصد بودجه کل کشور از درآمد نفت تامین می شود ، قطع این درآمد خواه به دليل پایان گرفتن ذخایر نفت و گاز باشد یا به دنبال تحریم صادرات آن ، برنامه ریزی برای توليد انرژی هسته ای دردی را دوا نمی کند .انرژی هسته ای در کشوری مثل ایران هم می تواند جایگزین سایر انواع انرژی از جمله نفت و گاز شود ،اما با انرژی هسته ای نمی توان پیامدهای قطع درآمد نفت را جبران کرد . برای جلوگیری از پیامدهای قطع درآمد نفت و توقف و اخلال در اقتصاد کشور ، قبل از آن که برای انرژی هسته ای سرمایه گذاری و برنامه ریزی شود اقدام مهمتر و حياتي تراز آن ، برنامه ریزی برای کاهش وابستگی اقتصاد کشور به درآمد نفت است . در حالی که پایان یافتن ذخایر نفت و گاز یک واقعیت است ، اما پاسخ و واکنش درست ایران ، سرمایه گذاری در انرژی هسته ای ولو در دراز مدت  نمی باشد . 

4- پاسخ منطقي به اين بحران « اقتصاد بدون نفت است. هنگامي كه دكتر مصدق در جنبش ملی ایران در دهه 1330 ملت ایران  صنایع نفت را در سراسر کشور ملی اعلام کرد و به سلطه استعمار انگلیس پایان داد ، دولت انگلیس با تحریم فروش نفت ایران و جلوگیری از انتقال آن توسط ناوهای جنگی خود درآمد نفت ايران را بطور کلی قطع کرد .دولت شادروان دکتر مصدق برنامه اقتصاد بدون نفت را با هنرمندی و بهره مندی از حمایت های مردمی ، به اجرا در آورد .در طی حکومت 28 ماهه دکتر مصدق ، برغم قطع کامل درآمد نفت ، موازنه تجارت خارجی ایران ، برای اولین و آخرین بار  به نفع صادرات مثبت گردید .

در حالی که ادامه و تشدید بحران انرژی هسته ای به سمت و سویی می رود که تا چند روز دیگر با به سر آمدن مهلت 60 روزه مقرر در قطعنامه 1737 شورای امنیت سازمان ملل متحد به احتمال زیاد ایران با قطعنامه جدیدی با تحریم های گسترده روبرو خواهد شد ، مسئولان کشور هیچ گونه تمهید آتی برای مقابله با تحریم احتمالی صادرات نفت ایران و قطع درآمد نفت  پیش بینی نکرده اند .متاسفانه حکومت 28 ساله اسلامی نه تنها نتوانسته است وابستگی اقتصاد کشور را به درآمد نفت کاهش دهد ، بلکه آنرا به مراتب عمیق تر و شدید تر ساخته است .بی توجهی و خوش خیالی دولت نهم نسبت به خطرات احتمالی آن چنان است که تمامی ذخایرارزی را هم مصرف کرده اند به طوری که در صورت بروز هرگونه بحرانی که منجر به کاهش یا قطع درآمد نفت گردد ، هیچگونه راه مفری وجود ندارد و اقتصاد و مدیریت کشور بطور وسیعی مختل خواهد شد .

مقام محترم رهبری و دولت مورد تایید و حمایت ایشان برای چنین وضعیت احتمالی چه تدابیری اندیشیده اند ؟