تاريخ :25/01/1385 

ساعت : 12:49

/سالگرد درگذشت مرحوم يدالله سحابي/
امير خرم:
در ديدگاه سحابي اصل حفظ حقوق مردم است نه حفظ حكومت

به گزارش خبرنگار "ايلنا"، امير خرم در مراسم بزرگداشت مرحوم دكتر يداله سحابي كه عصرپنج شنبه در حسينه ارشاد برگزارشد، پارسايي، زهد و تقوا پيشگي از جمله فضايل اخلاقي آن مرحوم برشمرد و گفت: مرحوم سحابي همچون مرحوم بازرگان و مرحوم طالقاني، متعلق به نسلي بود كه سياست را در دامان اخلاق آموخته بودند و هيچگاه آموزه هاي اخلاقي را براي حصول نتايج سياسي به كنار ننهادند.
وي با بيان اينكه در هر نظام اخلاقي مرزي ميان حسن و قبح اعمال كشيده مي شود و لذا عملي ثابت در نظام هاي اخلاقي متفاوت ممكن است معاني مختلفي پيدا كند، افزود: چه بسا عملي در يك نظام اخلاقي نيكو تلقي گردد و در نظام اخلاقي ديگر، قبيح شناخته شود. به عنوان مثال، همجنس بازي در ميان بسياري از فرهنگ ها و نظام هاي اخلاقي نه تنها عملي قبيح بلكه حتي عملي شنيع تلقي مي گردد اما همين عمل در ميان برخي ديگر از ملل و مطابق نظام اخلاقي آنها نه تنها عملي مذموم شناخته نمي شود كه حتي عين رعايت آزادي هاي فردي تلقي مي گردد.
خرم تصريح كرد: همچنين در يك نظام اخلاقي ممكن است عملي در يك شرايط نيكو تلقي گردد و در شرايطي ديگر همان عمل، عملي ناشايست باشد. دروغگويي عملي است كه از نظر اخلاقي مذموم شناخته مي شود اما دروغگويي در برابر دشمن و به قصد خدمت به هم ميهنان، قطعاً عملي ممدوح است.
وي با اشاره به اينكه مرحوم سحابي مولفه هاي اخلاق اسلامي را در خود پرورش داده بود و آنچنان در اين وادي پيش رفته بود كه موافقين و مخالفينش بر پايبندي او به فضايل اخلاقي اذعان مي كنند، يادآور شد: از سوي ديگر وي كسي بود كه بخش اعظم عمر خود را در عالم سياست گذراند. در مقطعي قبل و بعد از انقلاب، به عنوان يكي از رهبران مخالف حكومتيان و در مقطعي كوتاه پس از انقلاب، به عنوان كارگزار حكومت. ليكن هيچگاه، چه آنگاه كه در درون ساختار حكومت بود و بر كرسي حكومت نشسته بود و چه آنگاه كه در برابر آن ايستاده بود، فضيلت هاي اخلاقي را براي رسيدن به اهداف (حتي موجه) سياسي زير پا ننهاد و رسيدن به اهداف سياسي را توجيه گر دست يازيدن به رذيلت هاي اخلاقي نساخت.
خرم افزود:يكي از مهمترين مولفه هايي كه سياست و اخلاق را بهم پيوند مي زند، رابطه مردم است با حكومت. اينكه حاكمان به مردم چگونه مي نگرند، نقش مردم در تعيين حاكمان چيست و اين رابطه دوسويي چگونه تعريف مي شود، سخني است به بلنداي تاريخ مكتوب بشر.
به اعتقاد وي در يك نظام اخلاقي، اصل بر حفظ حقوق مردم است و مهمترين وظيفه حكومت نيز رعايت اين نكته مي باشد. در اين نگاه، حكومت تنها وسيله اي است براي تحقق خواسته هاي مردم. لذا اصل حفظ حقوق و منافع مردم است نه حفظ حاكمان.
اين عضو شوراي مركزي نهضت آزادي ايران اظهار داشت: آموزه هاي دين اسلام نيز كه از طريق پيامبر و امامان شيعه به دست ما رسيده است، مبين همين نكته مي باشد. شيوه حكومت امام علي(ع) بهترين نمونه اي است كه نشان مي دهد نبايد هيچ بهانه اي، موجب سلب حقوق طبيعي مردم از سوي حكومت گردد. نوع برخورد امام با گروه خوارج قبل از آنكه دست به سلاح برده و عليه حكومت مركزي دست به قيام مسلحانه بزنند، يعني تا زماني كه تنها به عنوان يك گروه مخالف عليه امام علي(ع) فعاليت مي كردند، مي تواند يكي از بهترين مثال هايي باشد كه چگونه امام حتي حقوق مخالفين خود را به عنوان بخشي از مردم بطور كامل رعايت مي كرد. تا جاييكه با وجود آنكه آنها نه تنها حكومت امام را قبول نداشتند، بلكه در مسجد خود او و در حكومت او، عليه ايشان به عنوان كافر تبليغ مي كردند.
وي افزود: با اين حال امام آنها را مسلمان مي شناسد و از بيت المال صاحب حق مي شمارد. حقوق كامل يك مسلمان را به آنها مي دهد، هيچكدام را دستگير نمي كند و به هيچكدام از آنها كوچكترين اهانتي نيز نمي كند. حتي آزادي آنها را محدود نمي نمايد. چنانكه در تمام مدت حكومت وي، حتي يك نفر به خاطر مخالفت با حكومت مجازات نشد.
خرم در ادامه سخنانش به بيان بخش هايي از فرمان حضرت علي به مالك اشتر نخعي در هنگام انتصاب وي به حكومت مصر پرداخت و گفت: نامه 53 در اوايل اين فرمان امام خطاب به مالك مي گويد" مهرباني با رعيت و دوست داشتن و لطف ورزيدن به ايشان را شعار قلبت قرار داده و با تاكيد به تو سفارش مي كنم كه همچون درنده اي خونخوار مباش كه خوردن گوشت ايشان را غنيمت شمري. كه به راستي آنان دو دسته اند: يا در دين برادر تو مي باشند يا انساني هستند از جهت خلقت همانند تو كه ممكن است پايشان بلغزد و خطايي از آنها سر بزند و به عمد يا اشتباه عملي ناصحيح مرتكب گردند. بنابر اين تو به همانگونه كه دوست داري خداوند عفو و بخشايش خود را به تو عطا فرمايد و از گناهت درگذرد، عفو و بخشايش خود را به آنان عطا كن و از خطايشان درگذر.
"وي افزود: در جايي ديگر نيز امام خطاب به مالك اينگونه خطاب مي كند: " با تاكيد به تو سفارش مي كنم كه هر گاه از تقصير كسي درگذشتي، پشيمان مشو و باز با تاكيد به تو مي گويم كه چون كسي را عقوبت كردي، شاد مگرد. و باز با تاكيد به تو سفارش مي كنم كه پيش خود مگو كه امور اين مردم به من سپرده شده و تسلط دارم، فرمانروا هستم و همه از من فرمان مي برند." و نيز در جاي ديگر است كه " بدان كه هيچ چيز مانند به پا داشتن ظلم، نعمت خدا را نسبت به انسان دگرگون نمي سازد و دشمني او را نسبت به انسان شتابان و نزديك نمي كند. همانا خداوند فرياد ستم ديدگان را مي شنود و در كمين ستمكاران است.
"به گفته خرم همچنين در اين فرمان آمده است: " به پاكدامنان و راستگويان بسيار نزديك شو، آنگاه ايشان را عادت ده كه درصدد چاپلوسي تو برنيايند و تو را با بيان كارهايي كه نكرده اي، به دروغ خشنود نسازند. كه به راستي چاپلوسي زياد و پي در پي، در انسان تكبر و خودخواهي پديدار مي كند و حميت و غرور را به او نزديك مي سازد." و نيز : "همانا بهترين چيزي كه باعث روشني چشم و خرسندي واليان مي گردد، برپا بودن و حكمفرمايي عدل و داد در شهرها و آشكار شدن دوستي رعيت نسبت به حكومت مي باشد." همچنين آمده است: " همانا من از رسول خدا(ص) در چندين مورد شنيدم كه مي گفت: مردمي كه ضعيف نتواند در ميان آن مردم، بدون واهمه و گرفتگي زبان، حق خود را از قوي بگيرد، هرگز روي رستگاري را نخواهد ديد.
وي تصريح كرد: مجموعه اين سخنان و موارد بسيار ديگري كه در سراسر نهج البلاغه يافت مي شود، مبين آن است كه از نظر امام علي(ع) به عنوان بهترين الگوي حكومت اسلامي، اصل بر مداراي با مخالفان و حفظ حقوق مردم بوده و مهمترين وظيفه حكومت نيز رعايت اين حقوق است.
خرم با بيان اينكه نظام اخلاقي ديگري را نيز مي توان برشمرد كه سمبل آن نيكولا ماكياولي است، خاطر نشان كرد: نام ماكياولي و مكتب ماكياوليسم در فلسفه سياسي مترادف است با استفاده از هر نوع ابزاري براي كسب يا حفظ قدرت سياسي بي آنكه دغدغه مغايرت اين روش ها با نظام اخلاقي را داشته باشي.
وي افزود: در عين حال كه در ظاهر نام ماكياولي در عالم سياست از منفورترين نام ها تلقي مي گردد و هيچكس به دليل بدنامي، جرأت آنكه خود را پيرو شيوه هاي وي بنامد ندارد، ليكن آنچه او در كتاب خود بيان داشته است، دستورالعمل بسياري از حكومتگران در طول تاريخ گشته است اما مجموعه نظرات نيكولا ماكياولي، بيان كننده آن است كه در اين ديدگاه، اصل بر حفظ نظام سياسي است، حتي اگر نياز به زيرپا نهادن حقوق طبيعي مردم باشد. چرا كه رعايت حقوق مردم ممكن است به نابودي نظام سياسي منجر گردد امادر ديدگاه پيشين كه نمونه آن امام علي(ع) بود، سياست معطوف به اخلاق بود و اخلاق متكاي سياست تلقي مي شد.
خرم با بيان اينكه نمي توان منكر شد كه در ميان حاكمان، هستند كساني كه به جاي حفظ حقوق مردم، حفظ نظام را بالاتر از هر چيز ديگري دانسته اند و افزود: براي اين امر حتي به زير پا نهاده شدن بديهي ترين حقوق مردم، مانند حق آزادي بيان، حق دسترسي آزاد به اطلاعات، حق انتخاب شدن و انتخاب كردن، حق اجتماع و تشكل و ..... نيز رضايت مي دهند.
وي تصريح كرد: استدلال پيروان اين انديشه آن است كه بايد نظام اسلامي به هر طريق ممكن حفظ شود تا بتواند در آينده، الگويي مناسب از يك نظام اخلاقي به جهانيان ارايه دهد. ليكن اين سوال مقدر پاسخ داده نمي شود كه آيا مولفه هاي اخلاقي در نظام آرماني كه قرار است بر پايه اخلاق اسلامي اداره شود، از همان نوع مولفه هاي اخلاقي است كه اينك نيز در جامعه ما به عنوان فضيلت هاي اخلاقي شناخته مي شوند و در كلام امام علي(ع) نيز متبلور است يا از نوع ديگري است.
خرم افزود: اگر از نوع همان مولفه هايي است كه اينك نيز فضيلت شناخته شده و امام(ع) نيز بر پايبندي حكومت به آنها تاكيد نموده است، آنگاه راه حصول به آن نظام آرماني مبتني بر اخلاق اسلامي، بسط و گسترش همين اخلاق موجود مي باشد. چگونه مي توان با زير پا نهادن فضيلت هاي اخلاقي موجود، نظامي سياسي را بنيان نهاد كه هدف غايي آن پياده سازي همين احكام اخلاقي است. اما اگر مولفه هاي اخلاقي آن نظام آرماني، با نظام اخلاقي موجود متفاوت است، بايد از سوي مبلغان و مدعيان آن شيوه تبيين شود كه آن نظام اخلاقي از چه مولفه هايي تشكيل شده است.

کد خبر: 296029